صفر تا 100 تولید روغن پنبه دانه

مراحل تولید روغن پنبه دانه چیست؟ روغن پنبه دانه یکی از روغن های خوراکی گیاهی است. در این پست از علم فود قصد داریم در مورد نحوه تولید روغن پنبه دانه صحبت کنیم و تک تک مراحل آن را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.?

روغن پنبه دانه چیست؟

روغن پنبه دانه یکی از روغن های گیاهی ارگانیک است که پس از برداشتن نخ پنبه از دانه های گیاه پنبه استخراج می شود. این ترکیب از لینتر(10٪) ، پوسته پنبه ای (45 یا 40%)) و مغز تشکیل شده است. مقدار روغن دانه پنبه 15٪ -25٪  و روغن هسته آن 30٪ -40٪ پس از تجزیه است. در داخل کارخانه تولید روغن پنبه، روغن های استخراج شده از پنبه باید تصفیه شوند تا گوسیپول آن حذف گردد.

کشورهای تولید کننده روغن پنبه دانه

کشورهای زیر از تولیدکنندگان روغن پنبه دانه هستند که هند بیشترین کشت و تولید روغن پنبه دانه را دارد:

• هند
• چین
• برزیل
• پاکستان
• ایالت متحده آمریکا
• ازبکستان
• ترکیه
• ترکمنستان
• بنین

مراحل تولید روغن پنبه دانه

به طور کلی، تولید روغن پنبه دانه عمدتا شامل مراحل زیر است:

آماده سازی دانه های روغنی برای روغن کشی

تمیز کردن دانه ها

اولین مرحله تولید روغن پنبه دانه، تمیز کردن دانه از مواد خارجی است. بهتر است این عمل قبل از انبار کردن انجام شود. اما به دلیل گران بودن تجهیزات تمیز کردن، عموما این عمل در هنگام انتقال دانه ها برای روغن کشی انجام میشود. در این مرحله از غربال های لرزان همراه با مکش هوا و نیز سیستم های مغناطیسی برای جدا کردن فلزات استفاده میشود.

جدا کردن پوسته

دومین مرحله برای تولید روغن پنبه دانه پوست گیری است.پوست دانه های روغنی کمتر از یک درصد روغن دارد، بنابراین اختلاط پوست با مغز دانه میزان چربی پوست را افزایش می دهد و در نتیجه مقدار روغن استخراج شده کاهش می یابد و چنانچه پوسته دانه از روغن کشی جدا نشود راندمان کل روغن کشی به علت جذب و نگهداری روغن در کنجاله کمتر میشود.

دلیل دیگر انجام پوست گیری افزایش پروتئین کنجاله می باشد که این مورد درباره دانه های آفتابگردان، پنبه دانه، سویا صادق است. پوست جدا شده به عنوان سوخت دیگ بخار و یا جهت غنی سازی خوراک دام استفاده می شود. نحوه جدا شدن دانه از پوسته در انواع مختلف دانه‌های روغنی متفاوت می باشد.

در مورد مغز پنبه دانه تا حدود زیادی مغز به پوست دانه چسبیده است و لازم است از یک سیستم تکان دهنده برای جدا کردن قطعات ریز دانه از پوست استفاده شود. سیستم های جداکننده شامل ترکیبی از غربال های لرزان و مکنده های پنوماتیکی می باشد.

در کارخانجات مخصوصاً برای تولید روغن پنبه دانه بالاترین راندمان روغن کشی زمانی به دست می آید که بهترین درجه جداسازی دانه و پوست صورت گیرد. معمولاً پنبه دانه مورد استفاده در کارخانجات برای تولید روغن پنبه دانه دارای الیاف کوتاهی به نام لینتر می باشد. این الیاف توسط دستگاهی به نام لینترگیر می‌باشد.

الیاف توسط دستگاهی به نام لینتر گیر از دانه جدا می شود. دستگاه استاندارد لینتر گیر در صنعت نوع اره‌ای است. نوع دیگر لینتر گیری، سیستم سایشی می باشد . البته لینترگیری می تواند به طریق شیمیایی یعنی با استفاده از اسید کلریدریک رقیق انجام شود به این ترتیب تنها به عنوان مواد سوختی کاربرد دارد

بهتر است عمل لینتر گیری قبل از نگهداری پنبه دانه در سیلو صورت گیرد. زیرا این الیاف در طول نگهداری رطوبت و دما را در خود نگه می دارند که سبب فساد دانه روغنی می گردد. یکی از منابعی که از آن کربوکسی متیل سلولز تهیه می شود ، لینتر پنبه دانه می باشد .

خرد کردن دانه های روغنی

مرحله سوم از تولید روغن پنبه دانه استخراج روغن از دانه های روغنی چه با پرس مکانیکی و چه با حلال در صورتی که دانه ها خرد شده و به شکل قطعات کوچک در آمده باشند آسان صورت می گیرد، زیرا درباره سلول های روغنی در اثر فشار پاره شده و روغن آزاد می شود. عملاً دانه‌های روغنی را با عبور از غلتک های مخصوص به صورت پولک درمی‌آورند.

هدف دیگر این مرحله کاهش اندازه دانه ها و اطمینان از پخت یکنواخت می باشد همچنین با کاهش اندازه دانه ها توان مورد نیاز در مراحل بعدی فرآوری کاهش می یابد. به طور کلی هرچه ضخامت دانه کمتر باشد استخراج راحت تر و سریع تر انجام می شود.

دستگاه خرد کردن دانه ها یا آسیاب ها:

حرارت دادن دانه های روغنی:

مرحله چهارم به منظور تولید روغن پنبه دانه پختن و حرارت دادن دانه های روغنی است. عملیات حرارتی به کار برده شده جهت تسهیل خروج روغن از روغنی در مرحله استخراج با پرس را پختن می نامند. انجام عملیات پخت تنها درمورد دانه های روغن هایی که قرار است با پرس استخراج شوند، الزامی است در مورد دانه هایی که استخراج شوند الزامی به انجام عملیات پخت نیست.

اهداف پختن دانه ها در تولید روغن پنبه دانه:

• هدف اصلی پخت دانه ها، کاهش میل ترکیبی سطح ذرات جامد دانه برای جذب روغن می شود.
• همچنین دناتوره شدن پروتئین های دیواره سلولی که در اثر این عمل نفوذ پذیری دیواره نسبت به چربی افزایش می یابد.
• کاهش رطوبت دانه ها تا حد مناسب برای پرس کردن
• غیر فعال شدن آنزیم ها، به ویژه آنزیم های لیپولیتیک سبب افزایش اندیس اسیدی روغن می شود
• از بین رفتن کپک ها و باکتری های موجود در دانه روغنی
• پختن تخم پنبه در شرایط مطلوب سبب کاهش قابل توجه رنگدانه های گوسیپول در روغن و از بین رفتن اثرات سمی گوسیپول در کنجاله می شود.

گوسیپول ترکیبی است که در هگزان و سایر حلال های غیرقطبی حل نمی شود اما در روغن تخم پنبه محلول است. گوسیپول را می توان توسط حلال های قطبی مثل آب_ استون یا استون_ هگزان_ آب استخراج نمود.

استخراج روغن پنبه دانه

مرحله بعدی به منظور تولید روغن پنبه دانه، استخراج روغن از پنبه دانه است. استخراج روغن در صنعت روغن به وسیله دو روش استخراج با حلال و استخراج با روش پرس انجام می شود. در مورد تولید روغن پنبه دانه، استخراج روغن ابتدا با روش پرس و فشردن انجام میشود و پس از کاهش درصد روغن آنها، باقی مانده روغن در تفاله توسط حلال استخراج میشود. لازم به ذکر است که در استخراج با حلال از متیل پنتان استفاده میشود که حلال اختصاصی پنبه دانه است.

به طور کلی عملیات استخراج روغن به وسیله پرس غیر مداوم و مداوم انجام می گیرد. که روش غیرمداوم آن توسط پرس های هیدرولیک و روش مداوم توسط پرس های حلزونی انجام میشود. به طور کلی برای تولید روغن پنبه دانه در ابعاد صنعتی از روش مداوم و پرس های حلزونی استفاده میشود.

در پرس های حلزونی جریانی مداوم از ماده چرب به دستگاه تغذیه و تحت فشار قرار می گیرد، روغن آن استخراج شده و باقی مانده در یک جریان مداوم از دستگاه خارج میشود.

روغن پنبه دانه ای که در این مرحله  استخراج و تولید می شود، روغن خام است و برای اینکه برای مصارف غذایی مناسب گردد باید به کارخانجات تصفیه روغن منتقل شود و درآنجا مراحل تصفیه را طی کند.

در پست تولید روغن سویا به طور کامل در مورد مراحل تصفیه روغن توضیح داده ایم که برای تصفیه همه روغن های خام در ابعاد صنعتی صادق است. در مورد تصفیه روغن پنبه دانه لازم است که به نکات زیر هم اشاره کنیم:

• در مرحله اول تصفیه روغن خوراکی که مرحله صمغ گیری است در مورد روغن پنبه دانه، لستین پنبه دانه کیفیت بسیار بدی داشته است به همین دلیل از لحاظ اقتصادی کاربرد خاصی ندارد ولی برخی از شرکت‌ها آن را جدا نموده و با وارد کنجاله می‌کنند. که هم ارزش کالریک کنجاله را بالا می برد و هم اینکه مشکل خشک و غبار آلوده بودن کنجاله را حل نموده و نیز قالب زنی کنجاله را آسان می کند.

• در مرحله خنثی سازی هم که با قلیا انجام میشود، در مورد روغن پنبه دانه که اسیدچرب تنها ناخالصی های آنها نیست و در کنار آن ناخالصی هایی مثل فسفاتیدها و رنگدانه ها نیز وجود دارد و این ناخالصی ها توانایی واکنش دادن با قلیا را دارند. در این حالت از قلیا بیشتری برای تصفیه روغن پنبه دانه استفاده می شود.

گوسیپول چیست؟

گوسیپول یک ماده ترپنوئیدی است که در بسیاری از قسمت های گیاه پنبه از جمله در مغز دانه پنبه وجود دارد. این رنگدانه ها که خاصیت آنتی اکسیدانی هم دارند به سبب اینکه خاصیت سمی داشته و نیز رنگ بسیار شدید ایجاد می‌کند در تولید روغن پنبه دانه باید از روغن حذف شوند. تصفیه قلیایی مهمترین مرحله حذف گوسیپول است مرحله بی رنگ کردن تاثیری بر حذف گوسیپول ندارد.

دوست عزیز علم فودی اگر می خوای از دوره های تخصصی که علم فود برگزار میکنه باخبر بشی و کلی مطلب علمی در زمینه صنایع غذایی یاد بگیری علم فود رو در اینستاگرام هم دنبال کن (کافیه روی عکس زیر کلیک کنی تا وارد پیج علم فود بشی):

علم فود