فرایند تولید نمک خوراکی (تولید نمک طعام)

تولید نمک خوراکی به چه صورت است؟ فرایند تولید نمک طعام چیست؟ نمک خوراکی، ماده‌ای ضروری در آشپزی و سلامت بدن، از منابع مختلفی مانند آب دریا و معادن سنگ نمک تولید می‌شود. این محصول ارزشمند، با روش‌هایی همچون تبخیر طبیعی آب دریا یا استخراج از معادن به دست می‌آید و به دلیل اهمیت آن در طعم‌دهی و نگهداری غذا، در سراسر جهان مصرف گسترده‌ای دارد. در این مطلب، با مراحل تولید نمک خوراکی و تأثیر آن در صنایع غذایی بیشتر آشنا خواهید شد.

 

تعریف علمی نمک خوراکی ( نمک طعام) چیست؟

به طور کلی نمک طعام فراورده ای است متبلور، شورمزه و بدون بو که عمدتا حاوی سدیم کلراید بوده و باقی مانده آن را مواد طبیعی ثانویه ای تشکیل میدهد که شامل، کلسیم، پتاسیم، منیزیوم، سدیم سولفات، کربناتها، برومایدها و کلریدهای کلسیم، پتاسیم و منیزیوم میباشد، که با توجه به منشا آن ( از دریا یا معادن سنگ نمک یا آب نمک طبیعی) روش تولید نمک متغیر میباشد.

روش های تولید نمک خوراکی (نمک طعام)

در ادامه روش های تولید نمک خوراکی را بررسی میکنیم:

تولید نمک خوراکی به روش تبلور مجدد

فرایند تولید نمک خوراکی به روش تبلور مجدد به چه صورت است؟ در ادامه فرایند تولید نمک به این روش را بررسی میکنیم:

1.نمک معادن سنگ و آبی (چنانچه از سنگ نمک استفاده گردد ابتدا سنگ نمک توسط آسیاب کوبیده می شود). با آب مخلوط گشته و محلول اشباع آب نمک تهیه می گردد.

2.محلول اشباع شده وارد واحد تصفیه آب نمک گشته و بعد از فرآیند تصفیه که توسط سود سوز آور و گاهی کربنات سدیم ( اضافه کردن این مواد بستگی به ناخالصی های نمک معدن دارد ) واضافه نمودن یک ماده پلی الکترولیت برای رسوب گذاری سریع ناخالصی ها و عبور از دکانترها و فیلتر شنی انجام میگیرد. آب نمک حاصله که تصفیه شده است در منبع مناسب ذخیره می گردد.

3.بعد از تهیه آب نمک اشباع خالص این محلول وارد سیستم کریستالایزرها گشته و با تبخیر مقداری از آب موجود در آب نمک اشباع شده در یک پروسس تبخیری ، محلول فوق اشباع شده و بلورهای نمک تشکیل و رشد می نمایند.

4.بلورهای نمک ایجاد شده در کریستالایزرها همراه مقداری از محلول اشباع آن از کریستالایزر خارج و به واحد سانتریفوژ ارسال می گردد. در سانتریفوژها کریستال های نمک از این محلول جدا می گردند و با رطوبت تقریباً ۵٪ به واحد خشک کن ارسال می گردد. برای ید دار کردن میتوان در مرحله سانتریفوژ به نمک سانتریفوژ شده ید اضافه نمود. محلول آب نمک اشباع شده از سانتریفوژ برای بازیافت نمک درون آن به کریستالایزرها ارسال می گردد.

5. کریستال های نمک بعد از خشک شدن در سیلوهای ذخیره نگهداری و به واحد بسته بندی ارسال می گردد. از مزایای این روش یکنواختی تولید بدون وابستگی به کیفیت نمک خام ورودی به خط تولید و خلوص بالای %۹۹/۵ میباشد.

تولید نمک خوراکی به روش سالکس

فرایند تولید نمک خوراکی به روش سالکس به چه صورت است؟ در ادامه فرایند تولید نمک به این روش را بررسی میکنیم. مواد اولیه این روش از معادن آبی نمک تامین میگردد و روش تولید آن بقرار ذیل است:

1. چنانچه نمک کثیف و ناخالص و با خلوص زیر %۹۵ باشد ابتدا آنرا در یک سیستم مارپیچ که جریان آب و نمک در دو جهت مخالف همدیگر هستند شستشو داده میشود و سپس بصورت یکنواخت به هیدرومیل ارسال می گردد.

2.چنانچه نمک معدن با ناخالصی قابل رویت اندک و خلوص مناسب بالای ۹۵ باشد مستقیماً توسط سیستم انتقال بصورت یکنواخت به سیستم هیدرومیل ارسال می گردد.

3. درهیدرومیل نمک با آب نمک خالص اشباع شده مخلوط گشته و دانه های آن شکسته می گردد و مقداری ذرات ناخالص درون کریستال که بستگی به اندازه و جنس آن دارد بهمراه ذرات سطحی در آب نمک حل و یا شناور می گردد.

3. محصول خروجی هیدرومیل به یک دکانتر مخصوص وارد گشته و ذرات ریز ناخالصی و معلق در آب نمک ناخالص اشباع شده از یک خروجی و نمک شسته شده به همراه مقداری از ناخالصیها و آب نمک ناخالص اشباع شده از خروجی دیگر خارج و به سانتریفوژ ارسال می گردد.

4. در سانتریفوژ کریستالهای نمک بعد از آبگیری با آب فراوان تمیز کاملاً شستشو داده میشود و خروجی جامد آن که نمک است و دارای خلوص بالای ۹۹/۲ ٪ است بعد از ید زنی به خشک کن ارسال و آب نمک خروجی از سانتریفوژ که اشباع و ناخالص است جهت بازیافت به واحد تصفیه آب نمک ارسال میگردد.

5.در اینجاست که واحد بعلت حل شدن مقداری از نمک داخل سانتریفوژ با آب خالص مواجه با انباشت آب نمک می گردد که این آب نمک بایستی به بخش تصفیه تبلور مجدد و یا حوضچه های تولید نمک ارسال گردد.

6. خروجی خشک کن به سیلوی ذخیره ارسال و سپس به واحد بسته بندی ارسال می گردد.

7.درواحد تصفیه آب نمک مانند واحد تصفیه آب نمک در روش تبلور مجدد استفاده می گردد.

8.از مزایای این روش ساده بودن راهبری سیستم ، صرف انرژی کمتر نسبت به روش تبلور مجدد و از عیوب آن هدر رفتن مقدار زیادی نمک درصورت عدم استفاده از آن در واحد ری کریستاله و همچنین خلوص معمولاً زیر ۹۹/۵٪ است.

 

فرایند تولید نمک ید دار

در ادامه فرایند تولید نمک یددار را بررسی میکنیم:

به طور کلی در هر دو روش تولید نمک طعام که به آنها اشاره گردید در انتهای فرآیند تولید ترکيبات يد دار مثل يدور پتاسیم و یا یدات پتاسیم (Food Grade) با استفاده از روشهای خاص و با تجهیزات و ماشین آلات مخصوص به نمک طعام تولید شده اضافه می گردد که در ادامه به آنها اشاره خواهد گردید.

 روشهای ید دار کردن نمک

به طور کلی ید دار کردن نمک ترکیب یدات  (KIO3) یا یدور پتاسیم (KI) را به میزان مشخصی به نمک تولید شده با خلوص بالا اضافه می کنند که افزودن این ترکیب به دو روش زیر انجام می شود:

• روش مرطوب افزودن ید به نمک
  

در این روش یدات پتاسیم با غلظت مناسب تهیه و به طور یکنواخت روی کریستالهای نمک پاشیده می شود . که این اختلاط باید با توجه خاصی صورت بگیرد.

• روش خشک افزودن ید به نمک
  

در این روش یدات پتاسیم یا یدور پتاسیم با مقداری نمک خشک کاملاً مخلوط شده و سپس مخلوط حاصله بطور یکنواخت روی نمک خشک شده پاشیده و سپس كاملاً مخلوط می گردد قابل ذکر است که روش مرطوب از نظر تکنولوژیکی بهتر و مطمئن تر می باشد.

 

 

ماشین آلات تولید نمک یددار

به طور کلی ماشین آلات تولید نمک یددار براساس روش مرطوب طراحی و ساخته شده است که شامل موارد ذیل می باشد. که باید مطابق با آخرین تجدید نظر استاندارد ملی ایران به شماره ۳۵۱۵ و ۱۵۶۲ باشد؛

• روش اسپری پیوسته

در این روش تولید نمک یددار، عمل پاشیدن محلول یدور یا یدات پتاسیم از طریق نازل هایی از جنس فولاد زنگ نزن و تحت فشار حدود 4 بار صورت میگیرد. محلول يدور یا یدات پتاسیم نیز در مخازنی از جنس فولاد زنگ نزن تحت فشار ۲ بار نگهداری میشود.

قابل ذکر است که فشار مخازن از طریق کمپرسور و مخزن هوا یا مخازن گازهای بی اثر تحت فشار که مجهز به رگولاتور است ثابت نگه داشته می شود. در مسیر بین مخزن يدور یا یدات پتاسیم و نازل یک جریان سنج باید نصب گردد تا میزان جریان محلول را نشان دهد.

سیستم باید به یک هشدار دهنده مجهز با شد تا هنگامیکه محلول یدور یا یدات پتاسیم در مخازن از یک سطح مشخص پایین تر آمد این وسیله عمل کرده و هشدار دهد در سیستم اسپری میتوان از پمپ های اندازه گیری Dosing Pump نیز استفاده کرد.

• روش اسپری نوبتی

این روش فقط میتواند برای ظرفیتهای کمتر از ۳۶۰ کیلوگرم در ساعت کاربرد داشته باشد و شامل دو نوع است.

• دستگاه مخلوط کن بشکه ای از نوع غلتکی
• دستگاه مخلوط کن بشکه ای از نوع دوار

در هر دو نوع دستگاه های فوق یک افشانه ای شامل ظرف محلول یدور یا یدات پتاسیم ،پمپ لوله های رابط و نازل (افشانه ) وجود دارد.

 

 

 

منابع:

علم فود

سازمان غذا و دارو