صفر تا ۱۰۰دستورالعمل نگارش sop آزمایشگاه

دستورالعمل نگارش sop چیست؟ چگونه sop بنویسیم؟ سلام به شما دوست عزیز علم فودی. ممنونیم که علم فود رو برای آشنایی و دانلود دستورالعمل نگارش sop انتخاب کردید. تا پایان این مطلب با علم فود همراه باشید.

 

مراحل دستورالعمل نگارش sop

sop مخفف Standard operating procedure هست. در نگارش SOP باید عنوان روش کار ذکر شود و همچنین تمـام روش کـار بایـد براسـاس دسـتورالعمل زیـر و همـراه شماره های مربوطه باشد:
1.هدف
2.دامنه عملکرد
3.مسؤولیت
4.مواد و تجهیزات
5.ایمنی و توصیه
6. اصطلاحات و تعاریف
7. روش کار
8. گزارش
9. مدارک و مرجع و منابع

در ادامه تمام مراحل بالا بررسی میگردد:

مشخص کردن هدف از نگارش sop

مشخص کردن هدف، اولین مرحله از دستورالعمل نگارش sop می باشد. این قسمت شامل موارد زیر است :
الف) چه فاکتوری مورد بررسی قرار میگیرد؟
ب) به چه روشی بررسی میگردد؟
پ) با چه حد حساسیتی اندازه گیری انجام میگیرد؟

دامنه عملکرد sop

مشخص کردن دامنه عملکرد، دومین مرحله از دستورالعمل نگارش sop می باشد. روش مورد نظر (منظور روش کار و حد حساسیت است) چه فاکتوری را در چه نمونه هایی بررسی میکند؟

 

مشخص کردن مسئولیت نگارش sop

مشخص کردن مسئول یا مسئولان نگارش sop، سومین مرحله از دستورالعمل نگارش sop می باشد. شامل ذکر مراتب به شرح زیر است :
الف) فرد آزمایش کننده
ب) سرپرست (مسؤول بخش)
پ) تایید کننده نهایی
در صورتی که مسؤولیت فرد دیگری مد نظر است آن را ذکر نمائید. از آنجایی که در اغلب SOP های روش کار، مراتب مسؤولیت به صورت فوق است، این جمـلات را در قسـمت مسـؤولیت بنویسید: (کارشناس آزمایشگاه، مسؤول اجرای تمامی مراحل آزمایش، تهیه و ارائـه گـزارش بـه کارشـناس مسـؤول مـی باشـد.)

مشخص کردن مواد و تجهیزات در دستورالعمل نگارش sop

در قسمت دیگر دستورالعمل نگارش sop باید مواد و تجهیزات را مشخص کنیم:

مواد شیمیایی و معرفها

در این قسمت خصوصیات مواد اعم از شیمیایی، بیولوژیک و محـیط هـای کشـت، از نظـر غلظت، خلوص، GRADE ،مقدار تقریبی مورد استفاده و … ذکر گردد.

تجهیزات

در این قسمت نام تجهیزات، ذکر مدل، مشخصات آن (حساسیت دسـتگاه، دمـا و ….) و مکـان اسـتقرار دستگاه مورد نظر ذکر شود .

لوازم شیشه ای و غیره

در این قسمت ضمن ذکر نام ظرف مشخصاتی نظیر حجم، محدوده  دمایی مورد استفاده، جنس آن و … و نیز سایر ملزومات (مثل کاغذ صافی و …) بیان شود .

حیوانات آزمایشگاهی و رده های سلولی و سوشهای میکروبی و ویروسی موردنیاز

در این قسمت ضـمن ذکـر نـام  حیوان آزمایشگاهی، سن، جنس، تعداد، وزن و … بیان شود . توجه : باید تعداد لوازم شیشه ای مورد نیاز برای کار با یک نمونه ذکر شود .

ایمنی و توصیه در دستورالعمل نگارش sop

ایمنی

تذکر در مورد خطرات فیزیکی، شیمیایی با بیولوژیک موجود در کار و ذکر راه های مقابله با آنها نظیر استفاده از هود، ماسک، عینک، دستکش و … جملات زیر در صورت لزوم در تمام SOPها ذکر شود و در صورتیکه ایمنی دیگری مد نظر باشد باید در این قسمت ذکـر گردد :

• هنگام کار از ماسک، دستکش و عینک ایمنی استفاده کنید .
• جهت کشیدن مایعات با پیپت حتماً از پوآر یا پیپتور استفاده کنید ( از کشیدن مایعات با دهان خودداری کنید )
• هنگام کار در ظروف حاوی حلال را بسته نگه دارید .
• در صورت استفاده از حلال آلی در آزمایش، دو جمله زیر را اضافه کنید:
  • کلیه مراحل زیر هود انجام شود.
  • دقت کنید هیچ گونه شعله مستقیمی روی میز کار روشن نباشد.

توصیه

این قسمت باید شامل تمام نکات قابل ملاحظه در حمل، نگهداری و یا اجرای روش، نحوه کـار بـا رده هـای سلولی و سوش های میکروبی و ویروسی و دفع آنها (مثلاً تذکر در مورد نگهداری ماده دور از نـور، داخـل یخچـال یـا ….) باشد .

اصطلاحات و تعاریف دستورالعمل نگارش sop

در این قسمت علامت های اختصاری بکار رفته در متن SOP ( نظیر Albumin Serum Bovine=BSA = آلبومین سرم گاوی و …) توضیح داده شود .

مشخص کردن روش کار در دستورالعمل نگارش sop

در دستورالعمل نگارش sop باید روش کار را به صورت زیر بنویسیم:

مقدمه

خلاصه هایی از روش کار و پایه علمی ان در صورت نیاز ذکر شود . در این قسمت یعنی روش کار توضیحات با جزئیات کامل، به صورت مرحله به مرحله و با جملات امری بیـان  میگردد .

تهیه محلول ها

روش تهیه محلول های خاص بطور کامل ذکر گردد اما توضـیح در مـورد روش تهیـه محلـول هـای متداول (نظیر سود یک دهم نرمال) ذکر نشود.

آماده سازی نمونه

آماده سازی تمام مواد اعم از استاندارد، نمونه و … به ترتیب اولویت و مرحله به مرحله است .

مراحل انجام آزمایش

توضیح مرحله به مرحله انجام آزمایش ذکر شود .

محاسبات

ذکر کامل جزئیات محاسبه، فرمولها، واحدها به همراه ذکر تمام متغیرها در حین انجـام آزمـایش ماننـد دما، زمان

نوشتن گزارش صحیح در دستورالعمل نگارش sop

• نتایج در فرم و یا دفتر گزارش کار ثبت گردد .
• اگر فرد آزمایش کننده با مشکلی طی انجام آزمایش روبرو شد، باید روش حل مشکل ذکر گردد( مثلاً اگـر در حـین تیتراسیون رسوب تشکیل شد، میتوانید با حرارت دادن آنر ا حل کنید و غیره )
• موارد ایجاد کننده خطا در آزمایش باید ذکر شود .
• ذکر حدود مجاز

مدارک مرجع و منابع

ماخذی که بطور مستقیم یا غیر مستقیم در انجام کار مؤثر هستند:

۱) کتاب (نظیر AOAC ،USP و BP)

شماره جلد/نام کتاب/صفحه/عنوان یا سرفصل مربوطه

۲) سایر کتاب ها

نام ناشر/نام نویسنده کتاب/ شماره ویرایش/ نام کتاب/صفحه/ عنوان فصل/سال انتشار/ نویسنده فصل

۳) مجلات علمی

سال انتشار/ صفحه/جلد/شماره/نام مجله/نویسندگان مقاله

۴) استانداردها(نظیر استانداردملی ایران )

سال تدوین/ یا تجدید نظیر/ استانداردملی ایران/ شماره استاندارد/ عنوان استاندارد

۵) روش کارخانه

صفحه/ عنوان/ سال/ نام کارخانه

۶) روش داخلی آزمایشگاه های کنترل غذا و دارو

فهرست سایر SOP هایی که ممکن است بطور مستقیم یا غیر مستقیم در انجام کار موثر باشد  نکته مهم و قابل توجه: لازم به توضیح است در مواردی که یکی از عناوین اصلی (نظیر دامنه عملکرد، مواد و تجهیزات و ..) وجود نداشت جای آن را خالی گذلشته، جلوی ان خط بکشید و از عنوان بعدی به همراه شماره اختصاصی آن ادامه  دهید .

دوست عزیز علم فودی، با مراجعه و عضویت در سایت علم فود میتونی به کلی مقاله در زمینه صنایع غذایی و دوره های تخصصی صنایع غذایی دسترسی داشته باشی، کافیه روی لینک زیر کلیک کنی:

منبع :

A WHO guide to good manufacturing practice(GMP) requirements Part WHO/VSQ/97.01 1999