صفر تا 100دستورالعمل نگارش sop آزمایشگاه

دستورالعمل نگارش sop چیست؟ چگونه sop بنویسیم؟ سلام به شما دوست عزیز علم فودی. ممنونیم که علم فود رو برای آشنایی و دانلود دستورالعمل نگارش sop انتخاب کردید. تا پایان این مطلب با علم فود همراه باشید.

 

مراحل دستورالعمل نگارش sop

sop مخفف Standard operating procedure هست. در نگارش SOP بايد عنوان روش كار ذكر شود و همچنين تمـام روش كـار بايـد براسـاس دسـتورالعمل زيـر و همـراه شماره های مربوطه باشد:
1.هدف
2.دامنه عملكرد
3.مسؤوليت
4.مواد و تجهيزات
5.ايمنی و توصيه
6. اصطلاحات و تعاريف
7. روش كار
8. گزارش
9. مدارک و مرجع و منابع

در ادامه تمام مراحل بالا بررسی میگردد:

مشخص کردن هدف از نگارش sop

مشخص کردن هدف، اولین مرحله از دستورالعمل نگارش sop می باشد. اين قسمت شامل موارد زير است :
الف) چه فاكتوری مورد بررسی قرار ميگيرد؟
ب) به چه روشی بررسی ميگردد؟
پ) با چه حد حساسيتی اندازه گيری انجام ميگيرد؟

دامنه عملكرد sop

مشخص کردن دامنه عملکرد، دومین مرحله از دستورالعمل نگارش sop می باشد. روش مورد نظر (منظور روش كار و حد حساسيت است) چه فاكتوری را در چه نمونه هايی بررسی ميكند؟

 

مشخص کردن مسئولیت نگارش sop

مشخص کردن مسئول یا مسئولان نگارش sop، سومین مرحله از دستورالعمل نگارش sop می باشد. شامل ذكر مراتب به شرح زیر است :
الف) فرد آزمایش كننده
ب) سرپرست (مسؤول بخش)
پ) تایید كننده نهایی
در صورتی كه مسؤولیت فرد دیگری مد نظر است آن را ذكر نمائید. از آنجایی كه در اغلب SOP های روش كار، مراتب مسؤولیت به صورت فوق است، این جمـلات را در قسـمت مسـؤولیت بنویسید: (كارشناس آزمایشگاه، مسؤول اجرای تمامی مراحل آزمایش، تهیه و ارائـه گـزارش بـه كارشـناس مسـؤول مـی باشـد.)

مشخص کردن مواد و تجهیزات در دستورالعمل نگارش sop

در قسمت دیگر دستورالعمل نگارش sop باید مواد و تجهیزات را مشخص کنیم:

مواد شیمیایی و معرفها

در این قسمت خصوصیات مواد اعم از شیمیایی، بیولوژیک و محـیط هـای كشـت، از نظـر غلظت، خلوص، GRADE ،مقدار تقریبی مورد استفاده و … ذكر گردد.

تجهیزات

در این قسمت نام تجهیزات، ذكر مدل، مشخصات آن (حساسیت دسـتگاه، دمـا و ….) و مكـان اسـتقرار دستگاه مورد نظر ذكر شود .

لوازم شیشه ای و غیره

در این قسمت ضمن ذكر نام ظرف مشخصاتی نظیر حجم، محدوده  دمایی مورد استفاده، جنس آن و … و نیز سایر ملزومات (مثل كاغذ صافی و …) بیان شود .

حیوانات آزمایشگاهی و رده های سلولی و سوشهای میكروبی و ویروسی موردنیاز

در این قسمت ضـمن ذكـر نـام  حیوان آزمایشگاهی، سن، جنس، تعداد، وزن و … بیان شود . توجه : باید تعداد لوازم شیشه ای مورد نیاز برای كار با یک نمونه ذكر شود .

ایمنی و توصیه در دستورالعمل نگارش sop

ایمنی

تذكر در مورد خطرات فیزیكی، شیمیایی با بیولوژیک موجود در كار و ذكر راه های مقابله با آنها نظیر استفاده از هود، ماسک، عینک، دستكش و … جملات زیر در صورت لزوم در تمام SOPها ذكر شود و در صورتیكه ایمنی دیگری مد نظر باشد باید در این قسمت ذكـر گردد :

• هنگام كار از ماسک، دستكش و عینک ایمنی استفاده كنید .
• جهت كشیدن مایعات با پیپت حتماً از پوآر یا پیپتور استفاده كنید ( از كشیدن مایعات با دهان خودداری كنید )
• هنگام كار در ظروف حاوی حلال را بسته نگه دارید .
• در صورت استفاده از حلال آلی در آزمایش، دو جمله زیر را اضافه كنید:
  • كلیه مراحل زیر هود انجام شود.
  • دقت كنید هیچ گونه شعله مستقیمی روی میز كار روشن نباشد.

توصیه

این قسمت باید شامل تمام نكات قابل ملاحظه در حمل، نگهداری و یا اجرای روش، نحوه كـار بـا رده هـای سلولی و سوش های میكروبی و ویروسی و دفع آنها (مثلاً تذكر در مورد نگهداری ماده دور از نـور، داخـل یخچـال یـا ….) باشد .

اصطلاحات و تعاریف دستورالعمل نگارش sop

در این قسمت علامت های اختصاری بكار رفته در متن SOP ( نظیر Albumin Serum Bovine=BSA = آلبومین سرم گاوی و …) توضیح داده شود .

مشخص کردن روش كار در دستورالعمل نگارش sop

در دستورالعمل نگارش sop باید روش کار را به صورت زیر بنویسیم:

مقدمه

خلاصه هایی از روش كار و پایه علمی ان در صورت نیاز ذكر شود . در این قسمت یعنی روش کار توضیحات با جزئیات كامل، به صورت مرحله به مرحله و با جملات امری بیـان  میگردد .

تهیه محلول ها

روش تهیه محلول های خاص بطور كامل ذكر گردد اما توضـیح در مـورد روش تهیـه محلـول هـای متداول (نظیر سود یک دهم نرمال) ذكر نشود.

آماده سازی نمونه

آماده سازی تمام مواد اعم از استاندارد، نمونه و … به ترتیب اولویت و مرحله به مرحله است .

مراحل انجام آزمایش

توضیح مرحله به مرحله انجام آزمایش ذكر شود .

محاسبات

ذكر كامل جزئیات محاسبه، فرمولها، واحدها به همراه ذكر تمام متغیرها در حین انجـام آزمـایش ماننـد دما، زمان

نوشتن گزارش صحیح در دستورالعمل نگارش sop

• نتایج در فرم و یا دفتر گزارش كار ثبت گردد .
• اگر فرد آزمایش كننده با مشكلی طی انجام آزمایش روبرو شد، باید روش حل مشكل ذكر گردد( مثلاً اگـر در حـین تیتراسیون رسوب تشكیل شد، میتوانید با حرارت دادن آنر ا حل كنید و غیره )
• موارد ایجاد كننده خطا در آزمایش باید ذكر شود .
• ذكر حدود مجاز

مدارک مرجع و منابع

ماخذی كه بطور مستقیم یا غیر مستقیم در انجام كار مؤثر هستند:

1) كتاب (نظیر AOAC ،USP و BP)

شماره جلد/نام كتاب/صفحه/عنوان یا سرفصل مربوطه

2) سایر كتاب ها

نام ناشر/نام نویسنده كتاب/ شماره ویرایش/ نام كتاب/صفحه/ عنوان فصل/سال انتشار/ نویسنده فصل

3) مجلات علمی

سال انتشار/ صفحه/جلد/شماره/نام مجله/نویسندگان مقاله

4) استانداردها(نظیر استانداردملی ایران )

سال تدوین/ یا تجدید نظیر/ استانداردملی ایران/ شماره استاندارد/ عنوان استاندارد

5) روش كارخانه

صفحه/ عنوان/ سال/ نام كارخانه

6) روش داخلی آزمایشگاه های كنترل غذا و دارو

فهرست سایر SOP هایی كه ممكن است بطور مستقیم یا غیر مستقیم در انجام كار موثر باشد  نكته مهم و قابل توجه: لازم به توضیح است در مواردی كه یكی از عناوین اصلی (نظیر دامنه عملكرد، مواد و تجهیزات و ..) وجود نداشت جای آن را خالی گذلشته، جلوی ان خط بكشید و از عنوان بعدی به همراه شماره اختصاصی آن ادامه  دهید .

دوست عزیز علم فودی، با مراجعه و عضویت در سایت علم فود میتونی به کلی مقاله در زمینه صنایع غذایی و دوره های تخصصی صنایع غذایی دسترسی داشته باشی، کافیه روی لینک زیر کلیک کنی:

منبع :

A WHO guide to good manufacturing practice(GMP) requirements Part WHO/VSQ/97.01 1999