کنترل کیفیت محیط های کشت میکروبی به چه صورت است؟سلام به شما دوست عزیز علم فودی. ممنون که علم فود رو برای آشنایی با کنترل کیفیت محیط های کشت میکروبی انتخاب کردید. تا پایان این مطلب با علم فود همراه باشید.
چه مواردی را در کنترل کیفیت محیط های کشت میکروبی باید بررسی کنیم؟
بررسی کیفیت آب
یکی از موارد مهم برای بررسی کنترل کیفیت محیط های کشت میکروبی، بررسی کیفیت آب است. کیفیت محیط های کشت بطور مستقیم بستگی به کیفیت مواد خام مورد استفاده در تهیه آنها دارد .آب یکی از مهمترین موادی است که در تهیه محیط های کشت بکار میرود.
سه معیار مهم برای آب مورد استفاده در تهیه محیط های كشت شامل وجود یونهای مس، قدرت هدایت الکتریکی و pH می باشد. در شرایط ایده آل یونهای مس بدلیل خاصیت مهارکنندگی برای اغلب میکروارگانیسم ها نباید در آب مورد استفاده جهت تهیه محیط های کشت وجود داشته باشد. قدرت هدایت الکتریکی آب باید کمتر از 51 میکرو زیمنس باشد و همچنین pH آب مورد استفاده بهتر است کمی اسیدی باشد و نباید کمتر از 5.5 باشد.
بررسی کیفیت پتری دیش
یکی از موارد مهم برای بررسی کنترل کیفیت محیط های کشت میکروبی، بررسی کیفیت پتری دیش است. کیفیت پتری دیش های مورد استفاده در تهیه محیط نیز اهمیت دارد. معمولا پتری دیش ها را را با اتیلن اکساید و یا اشعه گاما استریل می کنند. در صورت استفاده از پتری دیش هایی که با اتیلن اکساید استریل شده باشند بایستی از نظر وجود بقایای این ماده بررسی شود زیرا اتیلن اکساید دارای خاصیت مهار کنندگی برای میکروارگانیسم ها می باشد و می توان آن را با روش کروماتوگرافی اندازه گرفت.
در صورت استفاده از پتری دیش های شیشه ای بایستی از پتری دیش هایی از جنس بروسیلیکات استفاده کرد. استفاده از پتری دیش هایی از جنس قلیائی ممکن است موجب آزاد سازی قلیا در داخل محیط کشت گردد.
پارامترهای فیزیکی مهم در ساخت محیط کشت
یکی دیگر از پارامترهای مهم کنترل کیفیت محیط های کشت میکروبی، بررسی پارامترهای فیزیکی، ظاهری و آلودگی خود محیط کشت است. محیط کشت های تهیه شده باید قبل از استفاده، از لحاظ فیزیکی و ظاهری نیاز بررسی شوند . معیارهای ظاهری قابل بررسی شامل وجود حباب، حفره، ناصافی سطح محیط، تا خوردگی ، یا زدگی می باشد. ضخامت محیط نیز اهمیت دارد.
ضخامت محیط های کشت پلیتی نباید كمتر از 6 میلی متر باشد. هر آزمایشگاه باید از کیفیت هر شماره ساخت از محیط های آماده مصرف تجاری و یا محیط های کشت دهیدراته، قبل از استفاده اطمینان حاصل نماید. الزامات عمومی کنترل کیفیت محیط های کشت عبارتند از:
1) ثبت اطلاعات محیط های کشت
2) بررسی ظاهری
3) بررسی آلودگی
4) انجام آزمایش کنترل کیفیت
ثبت اطلاعات محیط های کشت
1. محیط های آماده مصرف تجاری:
منبع تهیه آن (شرکت سازنده)، شماره ساخت، تاریخ انقضاء، تاریخ دریافت، تاریخ شروع به استفاده باید مشخص باشد. نگهداری هر محیط باید مطابق دستورالعمل سازنده (معمولا در دمای اتاق ) باشد.
2. محیط های ساخته شده از پودر دهیدراته در آزمایشگاه:
مقدار محیط ساخته شده، منبع تهیه آن، شماره ساخت، روش استریل نمودن آن، تاریخ ساخت، pH، تاریخ شروع به استفاده از آن، تاریخ انقضاء و نام فرد سازنده آن ثبت شود.
بررسی ظاهری محیط کشت
- شکستگی یا آسیب دیدگی پلیت ها و لوله ها
- جدا شدن آگار از جداره پلیت ها و لوله ها
- یخ زدگی یا ذوب شدن آگار
- پر شدن ناصافی پلیت ها
- مقدار ناکافی آگار در پلیت ها (کمتر از mm۳ عمق) و لوله ها (عمق و سطح ناکافی)
- وجود همولیز در محیط های حاوی خون
- تغییر در رنگ مورد انتظار برای هر محیط (احتمال وجود مشکل درpH محیط)
- وجود حباب یا ناهمواری در سطح محیط
- رطوبت اضافی یا از دست رفتن آب محیط
- آلودگی قابل مشاهده
- وجود رسوب
بررسی آلودگی در محیط های کشت
1. تعداد:
- برای batch های ۱۰۰ تایی یا کمتر، به تعداد %۵ نمونه
- برای batch های بیشتر از ۱۰۰ تا، ۱۰ نمونه
- انتخاب تصادفی
2. انکوباسیون
- به مدت ۴۸ ساعت در دمایی که استفاده خواهند شد (معمولا °C۱±۳۶)
- و سپس به مدت ۴۸ ساعت دیگر در دمای اتاق
انجام آزمایش کنترل کیفیت
بررسی هر محیط کشت از نظر میزان رشد قابل قبول و یا خصوصیت مهارکنندگی میکروارگانیسم ها، که شامل محیط کشت های زیر می باشد:
A. محیط های کشت غیر انتخابی
B. محیط های کشت انتخابی
C. محیط های لوله ای
D. محیط های بیوشیمیایی
E. محیط های انتقالی
چگونه از محیط های کشت بعد از تهیه، نگهداری کنیم؟
طول عمر محیط های کشت تهیه شده بستگی به نوع اجزاء تشکیل دهنده محیط، نحوه نگهداری و ذخیره کردن آنها دارد. تمامی محیط های کشت باید دور از نور نگهداری شوند. تابش نور به محیط های کشت موجب تشکیل مواد باکتریوستاتیک و باکتریساید مانند پراکسیداز می گردد . طول عمر اغلب محیط های کشت پلیتی در دمای 4 درجه سانتیگراد یک هفته می باشد ولی اگار در داخل کیسه های پلاستیکی بسته بندی شوند بطوریکه هوا داخل آنها نفوذ نکند تا 0-6 هفته قابل مصارف هستند.
طول عمر محیط های کشت حاوی آنتی بیوتیک بستگی به پایداری آنتی بیوتیک موجود در آن دارد. در مجموع محیط های حاوی آنتی بیوتیک را در مدت یک هفته باید مصرف کرد . از سوی دیگر با گذشت زمان اینگونه محیط های کشت رطوبت خود را از دست داده، بادلیل افزایش غلظت آنتی بیوتیک قدرت انتخابی آنها افزایش می یابد. پلیت ها را باید قبل از مصرف به دمای اتاق رساند.
اگر پلیت محیط کشت بیش از 8 ساعت در دمای اتاق باقی بماند برای مصارف مناسب نمی باشد . محیط های کشت لوله ای در مقایسه با محیط های کشت پلیتی عمر طولانی تری دارند . اغلاب این محیط های کشت اگر در دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری شوند 3-6 ماه قابل مصرف می باشند.
موارد استثناء: تایوگلیكولات براث، اندول نیترات براث و SIM فقط به مدت یكماه قابل نگهداری می باشند. محیط های Medium CTA و Medium OF حاوی كربوهیدرات و مولرهینتاون براث فقط به مدت 3 هفته قابل نگهداری می باشند.
دوره آموزشی متخصص آزمایشگاه مواد غذایی
مجموعه علم فود به عنوان همکار آموزشی سازمان غذا و دارو، دوره آزمایشگاه میکروبی مواد غذایی و آزمایشگاه شیمی مواد غذایی را به صورت کاملا عملی و تحلیلی تهیه کرده است. در این دوره آزمایش های مهم شیمی مواد غذایی از جمله جدول تغذیه ای مواد غذایی که جزء آزمایشات مهم هستند به صورت کاملا عملی آموزش داده شده است. از مواردی که در دوره عملی آزمایشگاه شیمی آموزش داده شده میتوان به اندازه گیری پروتئین، چربی، قند، نمک، اسیدیته، خاکستر، دانسیته، رطوبت و آزمایشات مهم دیگر مانند اندازه گیری نشاسته در فراورده های گوشتی و اندازه گیری اسیدیته، پراکسید استخراجی روغن و اندازه گیری فیبر خام در مواد غذایی، اندازه گیری کلسیم در مواد غذایی و غیره اشاره کرد.
همچنین در دوره آزمایشگاه میکروبیولوژی مواد غذایی سعی شده چالش های احتمالی در آزمایشگاه میکروبی مواد غذایی بررسی و راه حل هایی برای آن ارائه گردد. نحوه رقت سازی، ساخت محیط کشت، بررسی استاندارد، نحوه افزودن مکمل ها و نحوه کشت و شمارش میکروارگانیسم های مهم و مشترک بین مواد غذایی در این دوره آموزش داده شده است. برای آشنایی با این دوره ها بر روی ثبت نام و شروع یادگیری دوره های شیمی و میکروب کلیک کنید (با امکان دریافت گواهینامه از آزمایشگاه همکار غذا و دارو و سازمان دامپزشکی).
دوره های تخصصی آزمایشگاه مواد غذایی
دوره آزمایشگاه شیمی مواد غذایی
آموزش صفر تا صد آزمایشگاه شیمی مواد غذایی به صورت عملی در سایت علم فود به همراه گواهینامه معتبر آموزشی
دوره آزمایشگاه میکروبی مواد غذایی
دوره تخصصی آزمایشگاه میکروبیولوژی مواد غذایی به همراه آموزش اصول تخصصی کار در آزمایشگاه مواد غذایی
بعد از گذراندن این دوره به آزمایشات مهم و اصلی که بین اکثر مواد غذایی مشترک است، مسلط میشوید. گواهینامه این دوره معتبر هست و برای استخدام شدن در جایگاه مسئول فنی و یا مسئول کنترل کیفیت میتونید مدرک این دوره رو به سازمان غذا و دارو ارائه بدید. همچنین این دوره برای افرادی که تمایل به یادگیری آزمایشات و یا گذراندن کارآموزی دارند بسیار مناسب است. گواهینامه این دوره دارای اعتبار و قابل ترجمه برای مهاجرت به خارج از کشور است.
دوست عزیز علم فودی اگر می خوای از دوره های تخصصی که علم فود برگزار میکنه باخبر بشی و کلی مطلب علمی در زمینه صنایع غذایی یاد بگیری علم فود رو در اینستاگرام هم دنبال کن (کافیه روی عکس زیر کلیک کنی تا وارد پیج علم فود بشی):
