رقت سازی در آزمایشگاه مواد غذایی به چه صورت است؟ سلام به شما دوست عزیز علم فودی. ممنون که علم فود رو برای آشنایی با آموزش رقت سازی در آزمایشگاه انتخاب کردید. تا پایان این مطلب با علم فود همراه باشید.
آموزش عملی رقت سازی در آزمایشگاه مواد غذایی
در دوره آموزشی آزمایشگاه میکروبیولوژی مواد غذایی نحوه رقت سازی به طور کامل آموزش داده شده است. با دیدن این آموزش میتوانید به طور کامل به نحوه رقت سازی در آزمایشگاه و موارد دیگر که در سرفصل های آموزش ذکر شده است مسلط شوید. برای آشنایی با این آموزش بر روی آموزش آزمایشگاه و کنترل کیفیت میکروبی مواد غذایی کلیک کنید:
دوره های تخصصی آزمایشگاه مواد غذایی
دوره آزمایشگاه شیمی مواد غذایی
آموزش صفر تا صد آزمایشگاه شیمی مواد غذایی به صورت عملی در سایت علم فود به همراه گواهینامه معتبر آموزشی
دوره آزمایشگاه میکروبی مواد غذایی
دوره تخصصی آزمایشگاه میکروبیولوژی مواد غذایی به همراه آموزش اصول تخصصی کار در آزمایشگاه مواد غذایی
رقت سازی میکروبی چیست؟
رقت‌سازی میکروبی یک روش آزمایشگاهی است که برای کاهش تعداد میکروارگانیسمها در نمونه به کار می‌رود تا بتوان تعداد دقیق آنها را در شرایط کنترل شده شمارش کرد. این روش به محققان اجازه می‌دهد تا تعداد دقیق میکروارگانیسمها در یک نمونه را شمارش و تحلیل کنند. اصول این تکنیک شامل تهیه رقت‌های متوالی از یک نمونه اصلی است به‌طوری که تعداد میکروب‌ها در هر مرحله کاهش یابد و به سطحی برسد که بتوان آنها را به راحتی شمارش کرد.
چرا رقت سازی در آزمایشگاه مواد غذایی اهمیت دارد؟
رقت های سریال به طور معمول در میکروبیولوژی برای تخمین تعداد میکروارگانیسم ها در یک نمونه با غلظت نامشخص استفاده می شود. تصور کنید که یک لوله کشت باکتری دارید و می خواهید بدانید که چند سلول باکتری در آن رشد می کند. از آنجایی که هر میلی لیتر از محیط می تواند حاوی یک میلیارد باکتری باشد، شمارش آنها در چنین غلظت بالایی غیرممکن است. به همین دلیل است که باید بخش کوچکی از کشت باکتری خود را رقیق کنید تا زمانی که غلظت ۳۰ تا ۳۰۰ سلول باکتری در هر میلی لیتر به راحتی قابل شمارش باشد.
با این حال، برای رسیدن به چنین غلظت پایینی از نمونه ای با یک میلیارد باکتری در میلی لیتر در یک مرحله، باید یک میلی لیتر از نمونه را در ۱۰۰۰۰ لیتر رقیق کننده رقیق کنید. یک روش جایگزین و عملی تر این است که یک رقت سریال پس از رقیق کردن یک میلی لیتر از نمونه با یک میلیارد سلول باکتری در هر میلی لیتر در نه میلی لیتر رقیق کننده، غلظت صد میلیون سلول باکتری در هر میلی لیتر را بدست خواهید آورد (مانند تصویر زیر، در مرحله اول).
رقیق کردن یک میلی لیتر از این رقت در ۹ میلی لیتر رقیق کننده به شما این امکان را می دهد که غلظت باکتری ده میلیون سلول در هر میلی لیتر را بدست آورید (مانند تصویر زیر، در مرحله دوم) و غیره. این بدان معناست که در ۷ مرحله رقیق سازی، تنها با استفاده از ۶۳ میلی لیتر رقیق کننده، به غلظت قابل کنترل ۱۰۰ سلول باکتری در هر میلی لیتر خواهید رسید.
نمونه های گوناگونی که جهت بررسی آلودگی های میکروبی به آزمایشگاه میکروبیولوژی تحویل میگردند از نظر خصوصیات کلی و فیزیکی بر دو نوع مایع مانند آب و شیر و یا جامد مانند آرد و گوشت هستند چون اولین آزمایش میکروبی لازم برروی نمونه های تحویلی تعیین تعداد کلی میکروارگانیسمها (total count) است، در نمونه های مایع این تعداد در هر میلی لیتر و در نمونه های جامد در هر گرم تعیین و محاسبه می گردد.
بر اساس اینکه در بسیاری موارد میزان آلودگی در نمونه مورد نظر در حد بالائی قرار دارد لازم است که قبل از کشت دادن نمونه در محیط کشت آن را توسط محلولهای استریل به نسبت معین رقیق نمود تا بتوان براحتی و با دقت بیشتر آلودگی موجود در نمونه را تعیین کرد. این عمل در اساس بخاطر این است که معمولاً بر طبق استاندارد بین المللی بعد از کشت نمونه ها در محیط کشت و قرار گرفتن محیط ها به مدت ۱۸ تا ۲۴ ساعت در انکوباتور با حرارت معین، تعداد پرگنه های (کلنی) ناشی از تغذیه رشد و تکثیر میکروارگانیسم های موجود در نمونه میبایست در حد ۳۰ تا ۳۰۰ باشند.
رقیق کننده ها در رقت سازی میکروبی در آزمایشگاه
اغلب محلول های رقیق کننده مورد استفاده در رقت سازی میکروبی شامل آب بافر فسفات (۷.۲ ۰.6mM KH2PO4،pH)، محلول نمک طعام (۰.۸۵%w/v NaCl) و آب پپتونه (۰.1w/v peptone) یا ترکیب محلول نمکی و آب پیتونه ( %۰.۱ ۰.۸۵%NaCl and) peptone است. در واقع هدف استفاده از مواد رقیق کننده حفظ ثبات شرایط اسمزی سلولهای رقیق کننده است. پس از ۳۰ دقیقه باکتریها می توانند در پیپتون واتر رشد و اما زمان طولانی در محلول نمک طعام میتواند مرگ سلولی را تسریع بخشد.
مراحل رقت سازی در آزمایشگاه میکروبی
۱. آماده‌سازی محلولهای رقیق‌ساز
محلولهای رقیق‌ساز معمولاً شامل محلول نمکی فیزیولوژیک (مانند محلول نمکی ۰.۸۵%) یا محلولهای بافر هستند. این محلول‌ها محیط مناسبی را برای زنده ماندن میکروب‌ها فراهم می‌کنند.
۲. تهیه نمونه اصلی
یک مقدار معین از نمونه اصلی (مثلاً ۱ گرم یا ۱ میلی‌لیتر) انتخاب میشود و به لوله‌های آزمایش حاوی محلول رقیق‌ساز اضافه میشود. این کار معمولاً با استفاده از ابزارهای استریل انجام میشود تا از آلودگی جلوگیری شود.
۳. تهیه سری رقت‌ها
برای ایجاد رقت‌های متوالی، مراحل زیر انجام میشود:
تهیه رقت اولیه (۱:۱۰):
- مقدار مشخصی از نمونه اصلی (مثلاً ۱ میلی‌لیتر) به ۹ میلی‌لیتر محلول رقیق‌ساز اضافه میشود. این رقت اولیه معمولاً ۱:۱۰ است.
- مخلوط به خوبی تکان داده میشود تا نمونه به‌طور یکنواخت در محلول پخش شود.
تهیه رقت‌های متوالی:
-
- از رقت اولیه ۱ میلی‌لیتر برداشته و به لوله بعدی که حاوی ۹ میلی‌لیتر محلول رقیق‌ساز است، اضافه میشود. این کار را برای چند مرحله تکرار می‌کنند تا رقت‌های بیشتری مانند ۱:۱۰۰، ۱:۱۰۰۰ و غیره ایجاد شود.
۴. کشت و شمارش
پس از تهیه رقت‌ها، هر کدام از رقت‌ها به طور جداگانه روی محیط کشت مناسب (مانند آگار) منتقل میشود. سپس پلیت‌ها در شرایط مناسب انکوبه می‌شوند تا کلونی‌های میکروبی رشد کنند.
۵. شمارش کلونی‌ها
پس از مدت زمان انکوباسیون، کلونی‌های رشد کرده روی محیط کشت شمارش می‌شوند. تعداد کلونی‌های شمارش شده بر اساس رقت نمونه محاسبه میشود تا تعداد میکروارگانیسمها در نمونه اصلی تعیین شود.
کاربردهای رقت‌سازی میکروبی در آزمایشگاه
رقت‌سازی میکروبی در بسیاری از زمینه‌ها کاربرد دارد، از جمله:
آزمایشگاه‌های مواد غذایی: برای تعیین بار میکروبی در غذاها و نوشیدنی‌ها.
آزمایشگاه‌های بالینی: برای تشخیص و شمارش باکتریها و دیگر میکروارگانیسمها در نمونه‌های بیمار.
تحقیقات علمی: برای بررسی خصوصیات رشد میکروارگانیسمها و اثرات عوامل مختلف بر آنها.
کاربرد روش MPN در آزمایشگاه میکروبی
اگر بخواهید یک نمونه بسیار غلیظ را تا زمانی که غلظت قابل کنترل تری به دست آورید،رقت سازی به روش آنچه که در بالا گفته شد، مناسب است. با این حال، گاهی اوقات ممکن است بخواهید برعکس کار کنید. به عنوان مثال، هنگام آزمایش منابع آب برای آلودگی باکتری های کلیفرم، غلظت باکتری ها معمولاً بسیار کم است. در این مورد، محتمل‌ترین روش عددی (MPN) روشی است که برای تخمین تعداد سلولهای باکتری در یک نمونه انتخاب میشود.
دوره های تخصصی ویژه مسئولین فنی
در دوره های تخصصی ویژه مسئولین فنی که در سایت علم فود به صورت ویدیویی ارائه شده و در بستر اپلیکشین قابل مشاهده می باشد، تمامی سرفصل های مهم که مسئولین فنی صنایع غذایی در بازار کار باید بدانند آموزش داده شده است. بعد از گذراندن دوره، گواهی مورد تایید سازمان غذا و دارو با امتیاز آموزشی نیزارائه میشود. برای آشنایی با دوره بر روی مشاهده آموزش کلیک کنید:
مجموعه علم فود به عنوان همکار آموزشی غذا و دارو، آموزش کنترل کیفیت میکروبی شیر و فراورده های لبنی را به صورت عملی و کاربردی تهیه کرده است. در این دوره آزمایش های میکروبی طبق استاندارد ملی به صورت عملی آموزش داده شده است. برای آشنایی و ثبت نام در این آموزش بر روی مشاهده دوره کلیک کنید. (بعد از گذراندن این دوره امکان دریافت گواهی مورد تایید سازمان غذا و دارو با ۱۰ امتیاز وجود دارد).
دوست عزیز علم فودی اگر می خوای از دوره های تخصصی که علم فود برگزار میکنه باخبر بشی و کلی مطلب علمی در زمینه صنایع غذایی یاد بگیری علم فود رو در اینستاگرام هم دنبال کن (کافیه روی عکس زیر کلیک کنی تا وارد پیج علم فود بشی):
